Γιατί οι τιμές της βενζίνης ανεβαίνουν ευκολότερα από ό,τι κατεβαίνουν

Δυσανάλογες με τις μεταβολές των διεθνών τιμών του πετρελαίου είναι οι τιμές της αμόλυβδης βενζίνης στη χώρα μας. Οι μεν αυξήσεις των τιμών της βενζίνης υπολείπονται των αυξήσεων των διεθνών τιμών του πετρελαίου, οι δε μειώσεις των διεθνών τιμών του πετρελαίου δεν είναι ανάλογες και στις τιμές της βενζίνης στη χώρα μας.

Από τις αρχές του 2004, όταν η τιμή του πετρελαίου ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα (31 δολάρια το βαρέλι), έως στις αρχές του 2008, όταν οι τιμές του πετρελαίου είχαν αρχίσει να σπάνε ρεκόρ, οι τιμές της βενζίνης στην Ελλάδα παρουσίαζαν πάντοτε αυξήσεις, οι οποίες, ωστόσο, ήταν χαμηλότερες από τις αντίστοιχες του πετρελαίου.

Για παράδειγμα, στις 15 Ιουλίου του 2005 οι τιμές του πετρελαίου παρουσίασαν αύξηση κατά 30,77% σε σχέση με εκείνη κατά τις 7 Ιανουαρίου του ίδιου χρόνους, ενώ η αντίστοιχη αύξηση στην τιμή της βενζίνης ήταν 25,67%, περίπου δηλαδή η μισή. Στη συνέχεια, η σχέση μεταξύ αύξηση των τιμών του πετρελαίου και των τιμών της βενζίνης ήταν χαμηλότερη κατά τρεις περίπου φορές.

Αντίθετα, από τα μέσα του 2008, οι τιμές του πετρελαίου άρχισαν να συρρικνώνονται, αλλά οι μειώσεις αυτές δεν μετακυλίονταν και στη λιανική τιμή της βενζίνης με την ίδια σχέση που αυξάνονταν.

Χαρακτηριστικά, ενώ στις 18 Ιουλίου του 2008 οι τιμές του πετρελαίου μειώθηκαν κατά 9,7%, οι τιμές της βενζίνης έμειναν … σταθερές. Επίσης, ενώ και σε όλες τις επόμενες ημερομηνίες τιμοληψιών στα πρατήρια οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου παρουσίαζαν μείωση κατά 4,29% έως 17,27%, οι τιμές της βενζίνης στη χώρα μας μειώνονταν κατά 0,08% και κατά 2,81% αντίστοιχα. Υπάρχουν και μερικές περιπτώσεις κατά τις οποίες, ενώ οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου ήταν στα ίδια επίπεδα, αντίθετα οι τιμές της βενζίνης ήταν υψηλότερες. Στις 8 Αυγούστου 2008, για παράδειγμα, οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου ήταν στα ίδια επίπεδα (γύρω στα 112 δολάρια το βαρέλι, ενώ οι τιμές ης βενζίνης ήταν στα 1,141 ευρώ και 1,210 ευρώ αντίστοιχα.

Από τα μέσα Σεπτεμβρίου του 2008 οι τιμές διεθνώς καταγράφουν πτώση κάτω από τα 90 δολάρια το βαρέλι και σε ποσοστό 40% από τις 11 Ιουλίου. Ωστόσο, η τιμή της βενζίνης στην ελληνική αγορά διαμορφώνεται στις 12 Σεπτεμβρίου στα 1,193 ευρώ. Δηλαδή, δηλαδή σημείωσε μια πτώση κατά 0,052 λεπτά από το ρεκόρ του Ιουλίου.

Το ερώτημα που δημιουργείται είναι γιατί δεν πέφτει η τιμή της βενζίνης όταν πέφτουν οι διεθνείς τιμές ενώ αντίθετα ακολουθούν την αντίστοιχη αύξηση.

Χαρακτηριστικά, μόνο τρεις στις δέκα φορές που πέφτουν οι εγχώριες τιμές καυσίμων οφείλονται στην πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Στις υπόλοιπες επτά, απλά δεν πέφτουν και η κατάσταση γίνεται χειρότερη όταν η πρώτη ύλη για ένα λίτρο βενζίνης ευρώ κοστίζει λιγότερο από μισό ευρώ.

Στρεβλώσεις της αγοράς, φορολογία κλπ έχουν οδηγήσει τελικά να συμμετέχει η τιμή της πρώτης ύλης μεταξύ 30% και 60% στη διαμόρφωση της τελικής τιμής για τον καταναλωτή, ανάλογα με την εποχή και το είδος του καυσίμου. Για παράδειγμα, όταν το χειμώνα αυξάνεται η τιμή του πετρελαίου στις διεθνείς τιμές κατά 10% σε ευρώ, τότε η λιανική τιμή της βενζίνης αυξάνεται άμεσα κατά 2,6% και του πετρελαίου θέρμανσης κατά 6,3%.

Τι σχέση έχει η προθεσμιακή τιμή του πετρελαίου με την τιμή στο βενζινάδικο

Κατ' αρχάς, η τιμή στο βενζινάδικο είναι «πραγματική», η τρέχουσα (spot), δηλαδή αυτή με την οποία γίνεται η συναλλαγή: Δίνεις 1,30 ευρώ το λίτρο και παίρνεις εκείνη τη στιγμή ένα λίτρο βενζίνης. Η τιμή του αργού των 139,1 δολαρίων το βαρέλι αντιστοιχούσε στην προθεσμιακή τιμή ενός συμβολαίου που έληγε τον Ιούλιο. Δηλαδή ένας αγοραστής συμβολαίου είχε συμφωνήσει με έναν πωλητή (συμβολαίου) να αγοράσει το συμβόλαιο τον Ιούλιο στην τιμή των 139,1 δολαρίων. Αυτό δεν σημαίνει καν ότι τελικά ο αγοραστής θα περιμένει μέχρι τον Ιούλιο να πάρει το συμβόλαιο. Μπορεί ενδιάμεσα να πουλήσει. Επίσης δεν σημαίνει ότι ο πωλητής θα δώσει ένα βαρέλι πετρέλαιο στον αγοραστή.

Πως διαμορφώνεται η λιανική τιμή βενζίνης

Σύμφωνα με πληροφορίες από τα Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛΠΕ), όταν αντλείται ένα βαρέλι πετρέλαιο από τα έγκατα της γης περιέχει ένα μίγμα υδρογονανθράκων με αρκετή λάσπη και διάφορες άλλες προσμίξεις (θείο κλπ) που καθορίζουν την ποιότητα και το όνομά του. Ένα βαρέλι πετρέλαιο περιέχει 159 λίτρα αργού τα οποία τελικά, ύστερα από κατάλληλη διαδικασία θα προσφέρουν περίπου 72 λίτρα βενζίνης και 34 λίτρα απόσταγμα πετρελαίου. Τα υπόλοιπα θα είναι διάφορα παράγωγα, όπως καύσιμα για αεροσκάφη (περίπου 11 λίτρα), πρώτες ύλες για καθαριστικά, πλαστικά κλπ, φυσικό αέριο (περίπου 6 λίτρα), άσφαλτος, κοκ, κηροζίνη, λιπαντικά και άλλα.

Όταν η τιμή της αμόλυβδης στο βενζινάδικο είναι, για παράδειγμα στα 1,30 ευρώ το λίτρο, η τιμή του αργού ήταν στα 139,1 δολάρια το βαρέλι. Το πραγματικό κόστος του βαρελιού από το οποίο προήλθε η συγκεκριμένη βενζίνη υπολογίζεται γύρω στα 132 δολάρια.

Η τιμή των 132 δολαρίων το βαρέλι αντιστοιχεί σε κόστος πρώτης ύλης για την παραγωγή βενζίνης σε 0,5005 ευρώ ανά λίτρο. Αυτό είναι το κόστος της πρώτης ύλης που ακόμα δεν έχει επεξεργασθεί και δεν είναι βενζίνη.

Η πρώτη ύλη μεταφέρεται στο διυλιστήριο και παρεμβάλλονται διάφορες διαδικασίες και λειτουργικά κόστη που αυξάνουν την τιμή κατά περίπου 0,014 ευρώ το λίτρο. Έτσι, φτάσαμε στα 0,5145 ευρώ ανά λίτρο. Μετά ακολουθεί η διύλιση από την οποία θα προκύψει η βενζίνη με κόστος 0,017 ευρώ ανά λίτρο. Η τιμή έχει φτάσει στα 0,5315 ευρώ ανά λίτρο. Αυτή είναι η τιμή με την οποία θα πουλήσει τη βενζίνη το διυλιστήριο. Ακολουθούν οι φόροι που αυξάνουν την τιμή κατά 0,6279 ευρώ ανά λίτρο. Τώρα η τιμή στον έμπορο καυσίμων βρίσκεται στα 1,1594 ευρώ ανά λίτρο. Στη συνέχεια προστίθεται το εμπορικό κέρδος, περίπου 0,1404 ευρώ ανά λίτρο, και στο βενζινάδικο.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η περιγραφή αυτή έχει απλοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τις διαδικασίες και τα στάδια παραγωγής, διύλισης, επεξεργασίας, εμπλουτισμού, μεταφοράς, διακίνησης, εμπορίας κλπ, όπου υπάρχουν διαφορετικά κόστη που εφαρμόζονται με διαφορετικό τρόπο και έχουν διαφορετική λογιστική και φορολογική αντιμετώπιση. Επίσης, έχουν γίνει αρκετές στρογγυλοποιήσεις στις τιμές και στις διάφορες επιβαρύνσεις, οι οποίες άλλοτε είναι σταθερές τιμές και άλλοτε εφαρμόζονται ως ποσοστά.κο αναγράφεται η τιμή των 1,2998 ευρώ το λίτρο.

Πιο αισθητή στην Ελλάδα η άνοδος του πετρελαίου

Τα αλλεπάλληλα ιστορικά ρεκόρ που σημειώνουν οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου προκαλούν οδυνηρές συνέπειες στην ελληνική οικονομία, η οποία είναι η πιο ευάλωτη. Ο κυριότερος λόγος που η χώρα μας επηρεάζεται πιο πολύ από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η σχετικά υψηλή εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τα υγρά καύσιμα. Επίσης, από συγκριτικά στοιχεία προκύπτει ότι η ελληνική οικονομία είναι αρκετά ενεργοβόρα.

Από τα συγκριτικά στοιχεία που αφορούν την κατανάλωση ενέργειας ανά μονάδα πραγματικού ΑΕΠ προκύπτει ότι δεν έγιναν μαθήματα τα παθήματα από τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του ΄70 και τις επιπτώσεις τους στην ελληνική οικονομία, αφού στη χώρα μας οι δείκτες αυτοί έμειναν σχεδόν σταθεροί, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικότερα στη ζώνη του ευρώ σημείωσαν σημαντική μείωση.

(μαθήματα καυσίμων σήμερα από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)