Ελεύθερο το Youtube στην Τουρκία

Ευχάριστα τα νέα για τους χρήστες του Διαδικτύου στην Τουρκία. Μετά περίπου τρεις μήνες, πήραν πίσω τη δικαστική απαγόρευση πρόσβασης στην δημοφιλή ιστοσελίδα www.youtube.com. Ο εντοπισμός βίντεο με υβριστικό περιεχόμενο για τον Κεμάλ Ατατούρκ είχε προκαλέσει την οργή πολλών και η αντίδραση ήταν άμεση και δυσανάλογη. Διαδοχικές αποφάσεις πρωτοδικείων επέβαλαν στις εταιρείες παροχής υπηρεσιών Διαδικτύου τον αποκλεισμό της πρόσβασης στην εν λόγω ιστοσελίδα.

Η αλήθεια, βεβαίως, είναι ότι οι χρήστες μπορούσαν με λίγο περισσότερο κόπο -μέσω παρενθέτων διακομιστών μεσολάβησης (proxy servers)- να αποκτήσουν πρόσβαση στην ιστοσελίδα. Η ζημία όμως για τη διεθνή εικόνα της Τουρκίας είχε γίνει. Η χώρα συμπεριελήφθη στον ελάχιστα κολακευτικό κατάλογο κρατών, όπως το Ιράν, η Κίνα, η Ινδονησία, η Συρία και η Σαουδική Αραβία, στις οποίες η πρόσβαση στο Διαδίκτυο υπόκειται σε κρατικό έλεγχο. Το νερό στο μύλο των δημιουργών των βίντεο έτρεξε, τέτοια επιτυχία στην αντιτουρκική τους εκστρατεία ήταν δύσκολο να τη φαντασθούν και οι ίδιοι.

Το παραπάνω περιστατικό είναι ενδεικτικό της ελλιπούς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία και της ανάγκης σοβαρών μεταρρυθμίσεων για την αποτελεσματική προστασία τους. Πέραν όμως αυτού, υποδηλώνει και μια διαδεδομένη σε γραφειοκρατία και κοινή γνώμη αντίληψη σχετικά με τις σχέσεις κράτους-πολιτών. Ο πολίτης δεν αντιμετωπίζεται ως αυτόνομο και αυτόβουλο ον, αλλά ως νήπιο. Εύπιστος και ανίκανος να διαχειρισθεί την ελευθερία του κινδυνεύει να πέσει θύμα κακοβούλων.

Η «λύση» είναι ο κρατικός πατερναλισμός. Το κράτος αναλαμβάνει την προστασία του «απειλουμένου πολίτη» και γίνεται «πατέρας» του (devlet baba). Μέσω κυβερνητικών, δικαστικών ή διοικητικών αποφάσεων, ο πολίτης προστατεύεται από τη διακινδύνευση της ελευθερίας του. Σύντομα ο «στοργικός πατέρας» γίνεται όχι και τόσο στοργικός αφέντης. Το κράτος αποφασίζει τι θα δει ο πολίτης και τι δεν θα δει, τι θα διαβάσει και τι δεν θα διαβάσει. Ενίοτε αποφασίζει και τη λογοκρισία του Διαδικτύου, της μεγαλύτερης κατακτήσεως της ανθρώπινης ελευθερίας των σύγχρονων χρόνων. Η ματαιότητα του εγχειρήματος δεν αναιρεί την καίρια συμβολική του σημασία.

Αποτέλεσμα του κρατικού πατερναλισμού είναι ακριβώς η επίταση της νηπιότητος του πολίτη, την οποία υποτίθεται ότι επιδίωκε να θεραπεύσει. Ο πολίτης δεν σκέπτεται, δεν ενεργεί αυτοβούλως μόνος του ή σε συνεργασία με άλλους συμπολίτες. Έχει μάθει να τα περιμένει όλα από το κράτος και να διαμαρτύρεται, όταν αυτό αδυνατεί να ικανοποιήσει τις διογκωμένες προσδοκίες. Η έννοια της προσωπικής ευθύνης ατονεί, ακριβώς όπως έχει ατονήσει η έννοια της προσωπικής ελευθερίας.

Η αλλαγή στην πολιτική κουλτούρα μιας χώρας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είναι ευκολότερο να αλλάξει κανείς τους νόμους και το Σύνταγμα παρά τη νοοτροπία γραφειοκρατών και πολιτών.