Το τσουνάμι και η σταγόνα

Ενα μικρό μόνο μέρος της κάρτας ανεργίας έχει αναρτήσει στο μπλoγκ του, αλλά είναι αρκετό. Διακρίνονται τα αρχικά Ο.Α.Ε.Δ, ο τόπος έκδοσης και η λεζάντα: «...και επισήμως άνεργος». Πάνω αριστερά, αναγράφεται το ποσό της μηνιαίας αποζημίωσης: 473,82. Αναρωτιέμαι: μένει μόνος ή έχει οικογένεια. Απολύθηκε ύστερα από χρόνια προϋπηρεσίας ή ύστερα από λίγους μήνες απασχόλησης. Και ακόμη: γιατί θέλησε να αναρτήσει την κάρτα; Για να το «συνειδητοποιήσει», να το ξορκίσει ή να το ελέγξει;

Ο μπλόγκερ έχει ταυτότητα. Γράφει, επικοινωνεί με τους αναγνώστες του, μοιράζεται σκέψεις ή ανησυχίες. Γύρω του εκατομμύρια «ανώνυμοι» άνεργοι που πυκνώνουν σε εκκωφαντικές μετρήσεις και ακόμη πιο δυσοίωνες προβλέψεις: Στην Κίνα θα φθάσουν τα 25 εκατομμύρια από 20 που είναι σήμερα... Ο αριθμός των αιτήσεων για επιδόματα ανεργίας στις ΗΠΑ ανήλθε στα 4,8 εκατομμύρια, φθάνοντας στα υψηλότερα επίπεδα από το 1967... Σε μία μόνο ημέρα οι απολύσεις φθάνουν στις 200.000 παγκοσμίως... Η παγκόσμια ανεργία θα αυξηθεί φέτος στο 6,5%, κατά 0,8 της ποσοστιαίας μονάδας έναντι του 2007, και ο αριθμός των ανέργων διεθνώς κατά 30 εκατ. άτομα σε σχέση με το 2007 («Κ» 1/02).

Από τη μία, το «οικονομικό τσουνάμι». Από την άλλη, η σταγόνα στον ωκεανό. Και οι παράπλευρες απώλειες. Τα δεκάδες ζητήματα που ανακύπτουν: πιέσεις των εργοδοτών για συμβάσεις με χαμηλότερες αποδοχές, ωρομίσθιοι, εργασία τριών ημερών, κ.ο.κ. Και ερωτήματα. Πολλά και χωρίς περαιτέρω ερμηνείες. Με κυρίαρχο: Ποιες είναι οι συνέπειες όταν κάποιος εκτοπίζεται (βιαίως) από την αγορά εργασίας; Οταν περνάει στο περιθώριο σε μια κοινωνία που η εργασία καθορίζει όχι μόνο την καθημερινότητα αλλά και τις σχέσεις, την ποιότητα ζωής, επικοινωνίας, ψυχικής διάθεσης και ισορροπίας; Οταν η ανεργία ισοδυναμεί με κοινωνική ασθένεια αν όχι με μορφή τιμωρίας;

Σε μια συνέντευξη με έναν άνεργο, δεν υπάρχουν διαφωτιστικές απαντήσεις. Στην αρχή μένει εμβρόντητος, μετά προσπαθεί κάτι να ψελλίσει, με σαρκασμό ή επιθετικότητα, στη συνέχεια θυμώνει, καταθλίβεται, περνάει χρόνος για να ισορροπήσει – αν τα καταφέρει. Η ανεργία βιώνεται ως πένθος, ο άνεργος περνάει τα στάδια του πένθους, χρειάζεται στήριξη και συμπαράσταση. «Αισθανόμουν σαν να ήθελα να μπω σε κάποιο γλέντι αλλά δεν με άφηναν γιατί δεν γνώριζαν ποιος είμαι και ούτε ήθελαν να ακούσουν και να μάθουν. Αφού στριμώχτηκα και με τσαλαπάτησαν, μου έδωσαν μια ευκαιρία να μπω αλλά επειδή δεν υπήρχαν αρκετές θέσεις για όλους έπρεπε να πετάξουν κάποιον άλλον έξω».

Η αφήγηση, αλιευμένη από το Διαδίκτυο. Μαρτυρία προσωπική. Για τον καθένα είναι κάπως διαφορετικά. Την επόμενη μέρα, μετά την απόλυση, αρνείσαι να σηκωθείς από το κρεβάτι. Τα μέλη βαραίνουν. Ο φόβος και η αταξία ορίζουν κάθε σκέψη. Η διαδικασία ανασυγκρότησης –αν υποθέσουμε ότι υπάρχει– είναι αργόσυρτη και έχει μεγάλο κόστος. Αγωνία και χαμηλή αυτοεκτίμηση, σε πρώτο πλάνο. Και πού κουράγιο για αναζήτηση νέας εργασίας. Κοκαλώνεις, παγώνεις, τσακίζεις.

Πριν από τέσσερα χρόνια ο Κώστας Γαβράς, είχε γυρίσει «Το τσεκούρι», μια μαύρη κωμωδία με κεντρικό πρόσωπο ένα απολυμένο στέλεχος χαρτοβιομηχανίας που μεταβάλλεται σε σίριαλ κίλερ, δολοφονώντας –ανόρεχτα και άγαρμπα– όλους τους προικισμένους υποψήφιους για την (πιθανή) θέση του ώστε να απομείνει χωρίς ανταγωνιστές. «Ενα φιλμ νουάρ σε φόντο οικονομικής τρομοκρατίας», δήλωνε τότε ο δημιουργός. «Εγκαταλείποντας τον ουμανισμό βαδίζουμε στον “οικονομισμό”. Κάποτε, ακόμη και τα πιο σκληρά συστήματα, οι αδίστακτες δικτατορίες, υποστήριζαν ότι όλα τα κάνουν για τον άνθρωπο. Σήμερα, όλες οι δημοκρατίες μιλούν για την οικονομία».

Να είσαι, σημαίνει να έχεις, λέει το σύστημα. Και η παγίδα συνίσταται στο ότι εκείνος που έχει το περισσότερο, επιθυμεί το ακόμη πιο πολύ. Κάπως έτσι το σύγχρονο μοντέλο ζωής μετατρέπει το χρόνο σε οικονομικό πόρο ολοένα πιο σπάνιο και πιο ακριβό. Και αν ο χρόνος απελευθερωθεί μια μέρα αναπάντεχα; Ποιος αντέχει να διαχειριστεί την τόση πραγματικότητα που θα τον περιβάλει;

Πόσο προετοιμασμένες είναι οι κοινωνίες να απορροφήσουν το βαρύ πένθος της ανεργίας; Να απορροφήσουν τους κραδασμούς του ανοχύρωτου φόβου και χρόνου...

άρθρο της Μαρίας Κατσουνάκη από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ