Ένας ιος γρίπης όπως ο σημερινός

O Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε το 1918 με 9 εκατομμύρια νεκρούς. Η ισπανική γρίπη που ξέσπασε την ίδια χρονιά είχε 40 εκατομμύρια θύματα. Ηταν η χειρότερη από τις τρεις παγκόσμιες επιδημίες γρίπης του 20ού αιώνα (1918, 1957 και 1968) και η χειρότερη πανδημία οποιουδήποτε τύπου που έχει καταγραφεί στην ιστορία. Ο ιός που την προκάλεσε δεν προήλθε από τους χοίρους, αλλά από τα πτηνά. Ηταν όμως ένας ιός H1N1, όπως ο σημερινός.

Ο Η1Ν1 ήταν ένας ιός των πτηνών μέχρι το 1918, και η ισπανική γρίπη ήταν εκείνη που τον μετέτρεψε σε ανθρώπινο στέλεχος.

Στην πραγματικότητα, η ισπανική γρίπη οφείλει το όνομά της στη λογοκρισία (Οι χώρες που είχαν εμπλακεί στον πόλεμο δεν έδιναν πληροφορίες για την επιδημία προκειμένου να μην πέσει το ηθικό των στρατιωτών, κι έτσι οι μόνες πληροφορίες ήταν εκείνες που δημοσιεύονταν στον ισπανικό Τύπο) και όχι στην προέλευσή της: το πρώτο κρούσμα καταγράφηκε στο Καμπ Φένστον του Τέξας, στις 4 Μαρτίου 1918. Τον επόμενο μήνα είχε διαδοθεί πια σε όλη τη βόρεια Αμερική και είχε φτάσει στην Ευρώπη, με τους αμερικανούς στρατιώτες.

Το πρώτο κρούσμα του δεύτερου φονικού κύματος καταγράφηκε στις 22 Αυγούστου στο γαλλικό λιμάνι της Βρέστης, μια από τις βασικές εισόδους των αμερικανικών στρατευμάτων. Ο ιός μετατράπηκε σε δολοφόνο. Προκαλούσε ταχύτατα πνευμονία και ο θάνατος ερχόταν δύο ημέρες μετά τα πρώτα συμπτώματα.

Στο Καμπ Ντίβενς της Μασαχουσέτης, έξι ημέρες μετά την καταγραφή του πρώτου κρούσματος υπήρχαν ήδη 6.674 μολυσμένοι. Οι εστίες επεκτείνονταν σε όλες σχεδόν τις κατοικημένες περιοχές του κόσμου, με πρώτα τα λιμάνια, και η ασθένεια μεταδιδόταν μέσω των οδικών αρτηριών. Μόνο στην Ινδία έχασαν τη ζωή τους 12 εκατομμύρια άνθρωποι.

Πριν από τέσσερα χρόνια, ο συνταξιούχος γιατρός Γιόχαν Χάλτιν και η ομάδα του γενετιστή Τζέφρι Τάουμπενμπεργκερ κατόρθωσαν να απομονώσουν τα γονίδια του ιού από τους πνεύμονες ενός από τα θύματά του, μιας παχύσαρκης γυναίκας που πέθανε το 1918 σε ένα χωριό της Αλάσκας. Το υλικό διατηρήθηκε καλά χάρη στο κρύο.

Αποκαλύφθηκε έτσι ότι ο ιός του 1918 δεν είχε κανένα γονίδιο ανθρώπινου τύπου. Ηταν ένας ιός της γρίπης των πτηνών. Περιείχε όμως 25 μεταλλάξεις που τον ξεχώριζαν από ένα χαρακτηριστικό ιό της γρίπης των πτηνών. Και ανάμεσα σ' εκείνες τις μεταλλάξεις πρέπει να περιλαμβάνονταν εκείνες που επέτρεψαν την προσαρμογή του στο ανθρώπινο είδος. Οπως έγινε γνωστό, ο ιός της ισπανικής γρίπης πολλαπλασιάζεται 50 φορές ταχύτερα από τη συνηθισμένη γρίπη, μια ημέρα μετά τη μόλυνση, και 39.000 φορές ταχύτερα ύστερα από τέσσερις ημέρες. Ο ιός σκοτώνει όλα τα ποντίκια του εργαστηρίου σε διάστημα μικρότερο της μιας εβδομάδας.

Οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν στη συνέχεια ποιες μεταλλάξεις του ιού της ισπανικής γρίπης θα μπορούσαν να εμποδίσουν τη μετάδοση μεταξύ ανθρώπων. Το συμπέρασμά τους ήταν ότι είναι αρκετές δύο μεταλλάξεις στην αιμαγλουτινίνη του (το Η του Η1Ν1). Οι ίδιες αυτές μεταλλάξεις, λειτουργώντας αντίστροφα, θα ήταν αρκετές για να προσδώσουν σε έναν ιό των πτηνών την ικανότητα να μεταδίδεται μεταξύ ανθρώπων.

Η αιμαγλουτινίνη είναι ο παράγων που προσδίδει σε έναν ιό την ιδιαιτερότητά του. Το σημαντικό δεν είναι τόσο οι αριθμοί που συνοδεύουν την Η (Η5, Η1.), όσο η ακριβής διάταξη των αμινοξέων της.

Οι δύο βασικές μεταλλάξεις επηρεάζουν την αλληλεπίδραση της Η με τους υποδοχείς της στα ζωικά κύτταρα, που είναι δύο ειδών: άλφα-2,3 ή άλφα-2,6.

Οι ιοί της γρίπης των πτηνών ενώνονται κατά προτίμηση με τον υποδοχέα άλφα-2,3, που συναντάται σε υψηλές ποσότητες στα κύτταρα του εντέρου των πτηνών. Οι ανθρώπινοι ιοί, αντίθετα, ενώνονται πιο αποτελεσματικά με τους άλφα-2,6, που συναντώνται στο αναπνευστικό σύστημα των ανθρώπων.

Πηγή: El Pais